Wiadomości z Opola i okolic

Zamki na Dolnym Śląsku

Prezentujemy pięć zamków i pałaców, które są wizytówką województwa dolnośląskiego. To niepowtarzalne budowle, które co roku przyciągają rzesze turystów, szczególnie z Niemiec, Austrii czy Czech.

Polska Organizacja Turystyczna (POT) promuje najpiękniejsze miejsca w Polsce, tworzy rankingi zabytków, które są wizytówką poszczególnych województw. Przeszłość tych budowli wiąże się bowiem z możnowładcami, którzy je rozbudowywali, modyfikowali, tworząc w nich swoje rodowe gniazda. Przechodziły z rąk do rąk, budując swoją niezwykłą historię. Po II wojnie światowej nastąpiła zmiana granic, a przy okazji kolejnego właściciela.

POT uważa, że Dolnośląskie to miejsce naprawdę niezwykłe. Ściągają tu rzesze turystów i poszukiwaczy przygód - tych, którzy kochają średniowiecze oraz zainteresowanych II wojną światową. Malownicze zabudowania zamku były także tłem powstania dla filmu „Wiedźmin” oraz takich seriali jak: „Tajemnica twierdzy szyfrów” i „Pierwsza Miłość”.

Zamek Kliczków ukryty w lesie
Historia Zamku w Kliczkowie sięga krańca XIII wieku i osoby księcia Bolka I Surowego. Obiekt wchodził w skład warownej granicy pomiędzy Czechami a księstwem Świdnicko-Jaworskim i przypominał wówczas warowną twierdzę umocowaną na wysokiej skarpie pośród bagien, rozlewisk rzeki i niewielkich jeziorek.

Po upadku niezależności księstwa stracił swoje znaczenie obronne, przekształcając się w założenie zamkowo-folwarczne zarządzane przez kolejnych lenników króla czeskiego. Włączony do korony czeskiej przeszedł pod panowanie rodów rycerskich i przez kilkaset lat zmieniali się jego zarządcy oraz forma obiektu. Pierwszym rodem na trwale związanym z kliczkowskim zamkiem była rodzina von Rechenbergów władająca posiadłościami przez prawie 300 lat. Kacper Młodszy von Rechenberg pełnił godność szambelana i radcy cesarskiego z tytułem barona. O jego pozycji może świadczyć fakt wizyty króla czeskiego Macieja w 1611 roku na zamku w Kliczkowie. W połowie XVIII wieku dobra sprzedano rodzinie von Promnitz, właścicielom olbrzymich majątków w Pszczynie, Żarach, Borowej i Nowogrodźcu. Od marca 1877 roku na mocy testamentu właścicielem dóbr został Fryderyk Herman Jan Jerzy hrabia zu Solms-Baruth, który od 1906 roku posiadający tytuł książęcy. Należał on do najwyższych dostojników cesarskich, piastując urzędy szambelana dworu, podkomorzego i nadłowczego. Na jego zaproszenie pięciokrotnie bywał w Kliczkowie cesarz Wilhelm II oraz kilkakrotnie następca tronu.

Jan Jerzy w 1881 roku zlecił dwóm znanym berlińskim architektom, Henrykowi Kayserowi i Karolowi von Grossheimowi przebudowę rezydencji. Trwała ona trzy lata i kompletnie zmieniła oblicze dworu. Otoczenie rezydencji zaprojektował znany w Europie specjalista kompozycji ogrodowych Edward Petzold. W okresie II wojny światowej po zamachu na Hitlera zamek skonfiskowano, a członków rodziny aresztowano. Choć obiekt nie został zniszczony w czasie bezpośrednich działań wojennych, to jeszcze w 1945 roku został całkowicie rozgrabiony przez wojska sowieckie oraz szabrowników.

Przez następne 25 lat obiektem zarządzało m.in. Nadleśnictwo Bolesławiec oraz Wojsko Polskie. W momencie objęcia użytkowania zamku przez Politechnikę Wrocławską na początku lat 70. XX wieku obiekt był prawie całkowicie zniszczony. Podjęto wówczas pierwsze częściowe próby remontu pojedynczych skrzydeł zamku. W latach 90. XX wieku zamek od gminy Osiecznica nabyła firma specjalizująca się w konserwacji zabytków. W marcu 2000 roku podjęto prace budowlano-konserwatorskie. Prace zrealizowano kompleksowo do listopada 2001, co należy uznać za czas niezwykle krótki dla działań budowlano-konserwatorskich o tak szerokim zakresie.

Dzisiejszy zamek zdecydowanie różni się od swojej pierwotnej warownej formy i stanowi kwintesencję nowoczesnego hotelu, w którym znajdują się m.in.: restauracja, sale konferencyjne, kawiarenka usytuowana w dawnej stajni, z ogródkiem na dziedzińcu, zamkowe centrum SPA, kryty basen z przeszkoloną ścianą z widokiem na park zamkowy, siłownia, korty tenisowe, wypożyczalnia rowerów, sala bilardowa w zamkowych piwnicach, stajnia książęcą z ofertą nauki jazdy konnej.

Zamek Czocha i jego szlachetni mieszkańcy
Zamek Czocha zbudowano w miejscowości Leśna na Dolnym Śląsku w połowie XIII wieku z inicjatywy króla czeskiego Wacława II jako warownia obronna Czech. W 1315 roku piastowski książę Henryk I Jaworski ożenił się z czeską księżniczką Agnieszką, która w posagu otrzymała zamek i okoliczne tereny. Jednak w 1319 roku trafił ponownie w ręce czeskich władców. Przez wieki zamek był przebudowywany na rezydencję przez zamieszkujące go szlachetne rody: von Klüx, von Nostitz i von Üchtritz. Swoje znaczenie militarne ostatecznie utracił po wojnie trzydziestoletniej. W sierpniu 1793 roku wielki pożar zamienił go w ruinę, kładąc kres jego świetności.

Ostatni przedwojenny właściciel zamku, drezdeński potentat tytoniowy, Ernest Gütschow, na początku XX wieku zlecił przebudowę obiektu wybitnemu architektowi, prof. Bodo Erhardtowi. Dzięki temu zamek stał się jednym z najpiękniejszych zabytków Dolnego Śląska. Od września 1996 roku w zamku funkcjonuje ośrodek hotelowo-konferencyjny.

Zamek Książ i Stary Książ
Zamek Książ położony jest w północno-zachodniej części Wałbrzycha. Kompleks składa się z szeregu budynków, tarasów ogrodowych i rozległego założenia parkowego (razem ok. 26 hektarów). Jest największym zamkiem na Dolnym Śląsku, trzecim co do wielkości w Polsce i jednym z największych w Europie. To miejsce wyjątkowe. W sposób szczególny stanowi przykład bogatego dziedzictwa kulturowego ziemi wałbrzyskiej - części Dolnego Śląska, regionu Polski o zawiłej historii, bogatym dorobku materialnym i intelektualnym, pełnym wspaniałych widoków i tajemniczości.

W okolicy zamku na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1981 roku nad rzeką Pełcznicą, należącą do dorzecza Odry, znajdują się romantyczne ruiny zamku Stary Książ z końca XVIII wieku. Zespół zamkowo-parkowy leży na granicy Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych. Twierdza powstała na wysokim cyplu skalnym w zakolu rzeki Pełcznicy (ok. 80 m nad dnem doliny) na jej prawym brzegu na wys. 395 m n.p.m. Niedaleko znajdują się przepiękne tereny przyrodnicze, jak np. lasy zawiadowane przez Nadleśnictwo Świdnica, obszar należący do Stada Ogierów w Książu, a na terenie Nadleśnictwa Wałbrzych znajduje się rezerwat „Przełomy pod Książem” objęty również obszarem Natura 2000.

Podczas II wojny światowej w wyniku adaptacji zamku na kwaterę wojenną przez paramilitarną organizację Todt jego część została w drastyczny sposób zniszczona. Wyposażenie wywieziono. Więźniowie z obozu koncentracyjnego Gross-Rosen drążyli ogromne tunele, które stanowiły część budowanego w Górach Sowich kompleksu Riese (Olbrzym). Ich przeznaczenie do dziś owiane jest mgłą tajemnicy. Przypuszcza się, że miały tu powstać fabryki broni, a sam Książ przygotowywano na jedną z kwater führera. Podziemia zostały częściowo zamaskowane przez hitlerowców w ostatnich miesiącach wojny. W latach powojennych obiekt nadal ulegał dewastacji. Dopiero w latach 50. XX wieku Książ został zabezpieczony, a w latach 70. rozpoczęto pierwsze prace remontowe.

Zamek Grodno na szczycie góry
Zyskał niechlubne miano Gospody Morderców, gdyż przez długi czas był siedzibą rycerzy rozbójników, siejących grozę i postrach. Zamek wzniesiono na wzgórzu Choina (450 m.n.p.m) ponad przełomową doliną Bystrzycy. Obecnie rozlewają się pod nim wody sztucznego Jeziora Bystrzyckiego. Początkowo służył kontrolowaniu biegnącej tędy drogi z głębi Śląska do Czech. W 1315 roku za rządów księcia Bolka II rozbudowano warownię, która stała się własnością rodu Schoffów. Niemniej często przebywała tu księżna Agnieszka, wdowa po Bolku II. Kolejnymi właścicielami w XV wieku byli Mühlheimowie, Czetritzowie, Hobergowie i Lugauowiev - niektórzy z nich trudnili się rozbójnictwem.

Od 1774 roku zamek ulegał częściowemu zawaleniu. W latach 1823-1829 z inicjatywy znanego śląskiego historyka, Johanna G. Büschinga, podjęto odbudowę. W drugiej połowie XIX wieku prowadzono dalsze renowacje. Kolejni właściciele Zedlitzowie udostępniali go turystom. Po 1945 roku zamek znacjonalizowano i dawną nazwę „Kynsburg” zmieniono na „Grodno”. Co roku organizowany jest Jarmark Księżnej Agnieszki oraz Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich „Biała Dama” - filmy wyświetlane są nocą na dziedzińcu zamku.

Zamek w Kamieńcu Ząbkowickim i kobieca ręka
Jeden z nielicznych pałaców zbudowany na zlecenie kobiety, do tego przedsiębiorczej i wyemancypowanej. Jest także jedyną budowlą na świecie, w której znajdziemy elementy neogotyku, neobaroku i romantyzmu. Zbudowała go w XIX wieku Marianna Orańska, księżniczka niderlandzka, której rodzina osiadła w Prusach. Marianna poślubiła księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna, ale małżeństwo nie było udane. Wystąpiła o rozwód i dostała go, ale wybuchł skandal.

Zachowała majątek po matce na Śląsku, a w tym tereny wokół Kamieńca Ząbkowickiego, gdzie zbudowała siedzibę rodu. W 1838 roku zleciła wykonanie projektu przyszłej rezydencji Karlowi Friedrichowi Schinklowi. Ponadto pomnażała majątek, budowała drogi, dozorowała swe firmy, m.in. kamieniołomy marmuru. Zniosła nawet upokorzenia. Nie wolno jej było pozostawać dłużej na terenie Prus jednorazowo niż 24 godziny, co utrudniało pobyty w Kamieńcu Ząbkowickim, ale i z tym sobie poradziła - kupiła majątek po sąsiedzku, w Austrii, obecnie na terytorium Czech. Wtedy zakazano jej wchodzić do zamku kamienickiego głównym wejściem. W 1873 z okazji ślubu syna Albrechta Marianna przekazała mu zarząd nad całością dóbr.

W sierpniu 2012 roku pałac i przyległe grunty stały się ponownie własnością gminy, która rozpoczęła remont obiektu. Od 1 maja 2013 roku pałac został ponownie udostępniony dla zwiedzających.