Wiadomości z Opola i okolic

Obraz Gierymskiego wrócił po wojnie do Polski

Odnaleziono utracony w czasie II wojny światowej obraz Aleksandra Gierymskiego "Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju".

To kolejne dzieło odzyskane dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 7 maja przekazano obraz do Muzeum Narodowego w Warszawie.

Obraz został zakupiony w 1892 r. na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie przez Henryka Dziewulskiego. Następnie trafił do zbiorów Marii Reicherowej, która we wrześniu 1939 r. zdeponowała swoje zbiory w Muzeum Narodowym w Warszawie. Depozyt Marii Reicherowej otrzymał kryptonim okupacyjny „C”. Poszczególne obiekty oznaczone były literą „C” i kolejną cyfrą wg wykazu sporządzonego w muzeum. Obraz Gierymskiego posiadał numer „C17”, naniesiony na odwrociu deski czerwonym tuszem lub farbą. Oznakowanie to pozwoliło na ostateczną identyfikację obiektu przez specjalistów.

Wojenne losy obrazu nie są do końca znane. Wiadomo, że jeszcze w grudniu 1943 r. znajdował się w skrzyni nr M.D.2. Grabież dzieła nastąpiła zapewne wkrótce potem, bowiem już w kwietniu 1944 r., jak można wnioskować z zapisków Bohdana Marconiego, pojawiło się ono na rynku antykwarycznym w okupowanej Warszawie. Wiadomo, że urzędnicy okupanta poza dokumentowanymi „wypożyczeniami" nie stronili też od handlu nielegalnie przywłaszczonymi dziełami sztuki, m.in. pochodzącymi z muzealnych magazynów.

Po wojnie obraz został uznany za stratę wojenną i zarejestrowany w bazie danych dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej pod numerem 6722, opublikowany na stronie internetowej MKiDN i w katalogu strat wojennych malarstwa polskiego. Niespodziewanie, w 2013 roku obraz odnalazł się w zbiorach prywatnych. W wyniku rozmów prowadzonych przez resort kultury posiadacz dzieła zdecydował o jego przekazaniu, dzięki czemu mogło ono trafić do MNW.

RESTYTUCJA DÓBR KULTURY W POLSCE
Ministerstwo Kultury od 1992 roku gromadzi informacje na temat dzieł sztuki utraconych z terenów Polski w granicach po 1945 r. oraz podejmuje działania mające na celu ich odzyskanie.

Działający w ramach resortu Wydział Strat Wojennych prowadzi jedyną ogólnopolską bazę utraconych dóbr kultury, która obecnie obejmuje blisko 63 tys. rekordów. Nieustannie trwają prace nad opublikowaniem w serwisie internetowym www.dzielautracone.gov.pl wszystkich obiektów posiadających dokumentację ikonograficzną (docelowo ok. 13 000 kart), co pozwala na ich wstępną identyfikację. Baza umożliwia bardzo szybkie zgromadzenie materiału bibliograficznego, archiwalnego i ikonograficznego. Pozwala to na błyskawiczne przygotowanie wniosków restytucyjnych, stanowiących pierwszy krok do odzyskania utraconego obiektu.

Do dziś dzięki staraniom resortu oraz zgromadzonej w MKiDN dokumentacji do kraju powróciło 30 cennych obiektów, m.in.:
• w 2010 r. z Wielkiej Brytanii obraz Wojciecha Gersona Odpoczynek w tatrzańskim szałasie - obecnie na Zamku Królewskim w Warszawie;
• w 2010 r. z Francji obraz Melchiora de Hondecoetera Martwa natura z ptakami - obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku;

• w 2011 r. z Wielkiej Brytanii aplika z głową meduzy - obecnie w Łazienkach Królewskich w Warszawie;
• w 2011 r. z Niemiec obraz Aleksandra Gierymskiego Żydówka z pomarańczami - obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie;
• w 2011 r. ze Stanów Zjednoczonych obrazy Juliana Fałata Przed Polowaniem w Rytwianach iNaganka na polowaniu w Nieświeżu - obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie;
• w 2011 r. z Niemiec obraz Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej Murzynka - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie;
• w 2012 r. ze Stanów Zjednoczonych obraz Józefa Brandta Czaty - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie;
• w 2012 r. ze Stanów Zjednoczonych obraz Witolda Wojtkiewicza Orszak - obecnie jako depozyt MSZ w Muzeum Narodowym w Warszawie (do czasu przedstawienia przez spadkobierców prywatnych właścicieli dokumentów poświadczających nabycie spadku);
• w 2012 r. z Niemiec obraz Szewc szkoły flamandzkiej - obecnie w Muzeum Pałac w Wilanowie
• w 2014 r. z USA obraz Johanna Conrada Seekatza Św. Filip chrzci sługę królowej Kandaki - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie
• w 2014 r. z Niemiec obraz Schody pałacowe Francesco Guardiego - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie

Nadal trwają starania o zwrot 46 obiektów (Rosja - 17, Niemcy - 3, USA - 4, USA/Rosja - 2, USA/Włochy - 1, USA/Wielka Brytania - 1, USA/Niemcy - 1, Turkmenistan - 2, Polska - 15).